Ημικρανία: Συμπτώματα, τύποι, αίτια και αντιμετώπιση

Η ημικρανία είναι μια κοινή αλλά περίπλοκη νευρολογική πάθηση της οποίας τα ακριβή αίτια βρίσκονται υπό έρευνα. Είναι πιο διαδεδομένη από το άσθμα, την επιληψία και το διαβήτη μαζί. Παρά το γεγονός ότι η ημικρανία είναι συνηθισμένη, υπάρχουν πολλές παρανοήσεις. Πολλοί πιστεύουν ότι μόνο οι γυναίκες πάσχουν από ημικρανίες, κάτι βέβαια που δεν είναι αλήθεια. Υπολογίζεται ότι μία στις πέντε γυναίκες, ένα στα εννέα παιδιά και ένας στους 12 άντρες ταλαιπωρείται από ημικρανίες. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει φάρμακα, αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής, χειρουργική επέμβαση καθώς και θεραπεία με botox.

Τα συμπτώματα

Παρ’ ότι το βασικό σύμπτωμα είναι ο πόνος στην μία ή στην άλλη πλευρά του κεφαλιού, η ημικρανία δεν είναι απλώς ένας πονοκέφαλος. Συχνά συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα, τα οποία εκδηλώνονται πριν, στη διάρκεια ή μετά την έναρξη του πονοκεφάλου.

Το 10% των πασχόντων έχουν κάποια προειδοποιητική ένδειξη πριν από την κρίση ημικρανίας, όπως το να βλέπουν ένα φως να τρεμοσβήνει, μια διαταραχή της όρασης ή του λόγου, σύγχυση και «μυρμήγκιασμα» ενός άκρου. Κατά τη διάρκεια του σταδίου όπου εμφανίζεται έντονος πονοκέφαλος, ο πάσχων δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα: οι περισσότεροι δεν έχουν άλλη λύση από το να περιμένουν να περάσει η κρίση σε ένα ήσυχο περιβάλλον, όπως για παράδειγμα, να μείνουν ξαπλωμένοι σε σκοτεινό δωμάτιο. Το 75% των πασχόντων εκδηλώνουν μια σειρά από νοητικά, συναισθηματικά και σωματικά συμπτώματα

Τα πιο συχνά συμπτώματα της ημικρανίας είναι το αίσθημα κόπωσης και αδυναμίας, οι δυσκολίες στην συγκέντρωση, η δυσκαμψία του αυχένα, η ζάλη, η ευαισθησία στο φως και στον θόρυβο, το επίμονο χασμουρητό και τέλος κατάθλιψη ή οξυθυμία. Τα παραπάνω συμπτώματα συνήθως εκδηλώνονται σε ένα διάστημα 6 ωρών πριν εκδηλωθεί ο πονοκέφαλος και υποχωρούν μέσα στις 6 ώρες αφότου περάσει ο πονοκέφαλος. Τελικά, μια κρίση ημικρανίας μπορεί να διαρκέσει από 4 έως 72 ώρες. Τουλάχιστον το 50% των πασχόντων έχουν μια ή περισσότερες κρίσεις κάθε μήνα και το 13% από έχουν μια ή και περισσότερες κρίσεις κάθε εβδομάδα.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι ημικρανίας:

• Αυτή που συνοδεύεται από αύρα, και
• Αυτή, στην οποία δεν υπάρχει αύρα.

Με τον όρο αύρα εννοούμε μια σειρά νευρολογικών συμπτωμάτων, όπως σπινθηροβόλο σκότωμα ή λαμπυρίσματα στην όραση, μουδιάσματα από τη μία πλευρά του προσώπου ή του σώματος, αδυναμία, παραισθήσεις, διαταραχές της ομιλίας, κ.ά. Η ημικρανία με αύρα είναι πιο σπάνια από αυτή χωρίς αύρα. Σε κάθε 10 περιπτώσεις ημικρανίας, μόνο η μία συνοδεύεται από αύρα.

Τα τέσσερα στάδια της ημικρανίας

Η κρίση ημικρανίας περιλαμβάνει τέσσερα στάδια τα οποία και την ξεχωρίζουν από έναν απλό πονοκέφαλο. Τα στάδια αυτά είναι:

Το προειδοποιητικό στάδιο: Συνήθως η κρίση ημικρανίας γίνεται αισθητή ώρες ή και μέρες πριν και παρουσιάζει συμπτώματα όπως αίσθηση εξάντλησης, εκνευρισμό. ευφορία, ανορεξία ή βουλιμία και/ ή αυξημένη ή μειωμένη ικανότητα να ανταπεξέλθει ο ασθενής στις καθημερινές πιέσεις.

Το στάδιο αύρας: Για περίπου το 10-15% των πασχόντων, η κρίση ημικρανίας ξεκινά με αύρα. Αυτή η φάση χαρακτηρίζεται από μια σειρά νευρολογικών συμπτωμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν προβλήματα όρασης, δυσκολία στη συγκέντρωση, προβλήματα στην ομιλία, διαταραχές των αισθητήριων οργάνων και μια αίσθηση ενόχλησης στα άκρα. Αρχικά, τα συμπτώματα συνήθως αυξάνονται γρήγορα μέσα σε 5 με 20 λεπτά και τέλος μέσα σε ένα 30 με 60 λεπτά.

Το στάδιο του πονοκεφάλου (κύρια κρίση): Κατά το στάδιο αυτό ο πάσχων έχει έντονο πονοκέφαλο με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να απομονωθεί και να παραμείνει σωματικά αδρανής. Ο πόνος αυτός συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα. Το στάδιο αυτό μπορεί να διαρκέσει από 4 μέχρι και 72 ώρες.

Το στάδιο της ανάρρωσης: Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, τα συμπτώματα της ημικρανίας σταδιακά υποχωρούν, ωστόσο πολλοί ασθενείς νιώθουν εξαντλημένοι, είναι κυκλοθυμικοί και μπορεί να έχουν δυσκολία στη συγκέντρωση μέχρι και δυο μέρες μετά την κρίση.

Μορφές ημικρανίας

Η ημικρανία έχει διάφορες μορφές οι κυριότερες των οποίων είναι οι παρακάτω:

Κοινή ημικρανία: Παρουσιάζεται στο 80% των πασχόντων και συνοδεύεται από ναυτία,εμετό,κούραση και αλλαγή στη διάθεση.

Κλασική ημικρανία: Παρουσιάζεται στο 10% των πασχόντων και αρχίζει μετά από οφθαλμικές διαταραχές που διαρκούν 10-15 λεπτά ή τοπικές νευρολογικές διαταραχές.

Οπτική ημικρανία «χωρίς πονοκέφαλο»: Oι ασθενείς «βιώνουν»την «αύρα» της κλασικής ημικρανίας χωρίς τον επακολουθούμενο πονοκέφαλο. Μερικοί ασθενείς στο παρελθόν είχαν ή όχι πονοκέφαλο.

Αμφιβληστροειδική: Ξαφνική μονόπλευρη απώλεια της όρασης σε ασθενή με ημικρανία. Λάμψεις και πονοκέφαλος συνήθως δεν υπάρχουν.

Ημικρανία της βασικής αρτηρίας: Αμφοτερόπλευρη μείωση της όρασης ή τύφλωση, ίλιγγος, αταξία αιμωδία των άκρων, δυσαρθρία λίγα λεπτά πριν την εμφάνιση κεφαλαλαλγίας που έχει ινιακή συνήθως εντόπιση. Μπορεί να υπάρχει και απώλεια της συνείδησης η οποία να προηγείται ή να ακολουθεί την κεφαλαλγία.

Στους ανθρώπους που πάσχουν από ημικρανίες ή πονοκεφάλους (κεφαλαλγίες) συστήνεται να κρατούν ημερολόγιο, στο οποίο θα σημειώνουν πότε ξεκίνησαν οι πονοκέφαλοι, τη συχνότητά τους, αν συνοδεύονται και από άλλα συμπτώματα, τη διάρκειά τους, αν ο πόνος εστιάζεται σε ένα σημείο ή αν είναι διαπεραστικός ή παλλόμενος. Επιπλέον, ο πάσχων πρέπει να καταγράφει τη διατροφή του, τα φάρμακα που παίρνει, οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα κάνει, αν έχει διαταραχές στον ύπνο και οποιαδήποτε αλλαγή στον καιρό. Αυτά τα ημερολόγια, βοηθούν τον γιατρό να σχηματίσει μια εικόνα για τις κρίσεις ημικρανίας και να διαγνώσει αν ο ασθενής πάσχει από ημικρανία ή από κάποιου άλλου είδους κεφαλαλγία.

Τα αίτια της ημικρανίας

Η ακριβής αιτία που προκαλεί τις ημικρανίες δεν έχει ακόμα βρεθεί. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες αλλά μέχρι στιγμής καμία έρευνα δεν έχει καταφέρει να δώσει μια ικανοποιητική εξήγηση για τις πολλαπλές συνιστώσες αυτής της πάθησης, αφού, όπως είπαμε, η ημικρανία δεν είναι ένας απλός δυνατός πονοκέφαλος. Οι ειδικοί την χαρακτηρίζουν ως νευρογενή, δηλαδή δεν προκαλείται από βακτήρια ή ιούς αλλά θεωρείται περισσότερο ως φλεγμονή των νεύρων και των αγγείων του αίματος. Είναι πιθανό μια δυσλειτουργία του τρίδυμου νεύρου να παίζει βασικό ρόλο στην εξέλιξη της ημικρανίας κατά την επεξεργασία και μεταφορά των αισθήσεων (π.χ. αντίδραση στο άγγιγμα).

Η διαταραχή της ισορροπίας της σεροτονίνης στον εγκέφαλο θεωρείται επίσης ότι ευθύνεται για τις ημικρανίες. Ωστόσο, διαφωνούν ως προς το ποιο μέρος του εγκεφάλου εμπλέκεται στη διαδικασία που προκαλεί ημικρανία, καθώς και για τον ακριβή ρόλο της σεροτονίνης. Πάντως, γνωρίζουμε ότι τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα για την ημικρανία είναι φάρμακα σεροτονίνης που επηρεάζουν τους υποδοχείς σεροτονίνης (δομές στην επιφάνεια του κυττάρου, όπου προσκολλάται η σεροτονίνη).

Σε πολλούς ανθρώπους η αλληλεπίδραση του σφιγκτήρα μυός και του τρίδυμου νεύρου οδηγεί σε κρίση ημικρανίας. Ο σφιγκτήρας μυς βρίσκεται πάνω από τα φρύδια και είναι ένας από τους μύες που ευθύνονται για την ύπαρξη των ρυτίδων έκφρασης, σε αυτό το σημείο του προσώπου. Ένα κομμάτι του τρίδυμου νεύρου περνάει ανάμεσα από τον σφιγκτήρα μυ με αποτέλεσμα τον ερεθισμό του συγκεκριμένου νεύρου. Ο ερεθισμός αυτός προκαλεί στη συνέχεια μια σειρά από συμβάντα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε κρίση ημικρανίας.

Τα ερεθίσματα που προκαλούν ημικρανία είναι επίσης δύσκολο να εντοπισθούν καθώς ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή. Χαρακτηριστικά ερεθίσματα που δίνουν το έναυσμα για μια κρίση ημικρανίας είναι:

• Το στρες και γενικότερα η έντονη συναισθηματική και σωματική πίεση.
• Ο πολύς ή ο λίγος ύπνος.
• Το έντονο φως, αναλαμπές, δυνατοί ήχοι και έντονες μυρωδιές.
• Η νικοτίνη (ενεργητικό ή παθητικό κάπνισμα) και το αλκοόλ.
• Οι ορμονικές διαταραχές (π.χ. έμμηνος ρύση, εγκυμοσύνη, αντισυλληπτικά χάπια).
• Η κακή διατροφή, αυτό σημαίνει είτε λίγη ποσότητα φαγητού είτε κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων (π.χ. τυρί, σοκολάτα, όξινα φρούτα και κόκκινο κρασί).
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. η αλλαγή του καιρού, διακυμάνσεις της πίεσης του αέρα).

Φάρμακα για την ημικρανία

Η αντιμετώπιση της ημικρανίας με τα φάρμακα μπορεί να είναι μη ειδική, όπως τα κοινά παυσίπονα, η ασπιρίνη η παρακεταμόλη και τα διάφορα κοινά αντιφλεγμονώδη, ή μπορεί να είναι ειδική, όπως οι τριπτάνες και οι εργοταμίνες. Τα μη ειδικά φάρμακα, μπορεί να ελέγχουν τον πόνο της ημικρανίας, όμως η αλόγιστη χρήση τους εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους, οι οποίοι – εκτός των γνωστών παρενεργειών – συνίστανται και στη εμφάνιση πονοκεφάλων από την κατάχρησή τους.

Ειδικά φάρμακα είναι οι τριπτάνες, οι οποίες κυκλοφορούν από την δεκαετία του 1990, και έχουν δημιουργηθεί ειδικά για τις κρίσεις ημικρανίας. Οι τριπτάνες μειώνουν τα συμπτώματα σε έναν μεγάλο αριθμό πασχόντων, όχι όμως σε όλους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι τριπτάνες είναι μια συμπτωματική θεραπεία καθώς αδυνατούν να καταπολεμήσουν τα αίτια της ημικρανίας με αποτέλεσμα οι κρίσεις να εμφανίζονται με την ίδια συχνότητα όπως και πριν.

Η χρήση των τριπτανών, ενδείκνυται ιδιαιτέρως σε σοβαρές κρίσεις ημικρανίας και σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ανταπόκριση του πόνου με τα απλά αναλγητικά. Η κάθε μία τριπτάνη διαθέτει ξεχωριστές φαρμακολογικές ιδιότητες. Έτσι, μπορεί να γίνει επιλογή της κατάλληλης θεραπείας σύμφωνα με τη βαρύτητα και τη συχνότητα της κρίσης του ασθενούς, τα συμπτώματα, την προηγούμενη ανταπόκριση στη θεραπεία και σαφώς την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις παρενέργειες του φαρμάκου. Για παράδειγμα, ένα μέλος της κατηγορίας των τριπτανών, η φροβατριπτάνη, είναι ιδανική για τους ασθενείς που υποφέρουν από μακράς διάρκειας κρίσεις ημικρανίας, που παρουσιάζουν μεγάλη συχνότητα, αλλά και στην ημικρανία της εμμήνου ρύσεως, που τείνει να είναι ιδιαίτερα εμμένουσα και μεγάλης έντασης. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίσης η σουματριπτάνη, η ριζατριπτάνη, και η ναρατριπτάνη, κάθε μία εκ των οποίων, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διαθέτει, δύναται να συμβάλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των εξατομικευμένων αναγκών του ημικρανιακού ασθενούς.

Η χειρουργική αντιμετώπιση

Η χειρουργική επέμβαση κατά της ημικρανίας περιλαμβάνει την ανακούφιση της πίεσης σε διάφορα μέρη του τρίδυμου νεύρου. Σε πολλά άτομα, η κρίση ημικρανίας προκαλείται από την αλληλεπίδραση του σφιγκτήρα μυός και του τρίδυμου νεύρου. Ο σφιγκτήρας μυς ο οποίος βρίσκεται πάνω από τα φρύδια είναι ένας από τους μύες που ευθύνονται για τις ρυτίδες έκφρασης σε αυτό το μέρος του προσώπου. Μέρος του τρίδυμου νεύρου, περνάει μέσα από τον σφιγκτήρα μυ με αποτέλεσμα τον ερεθισμό του νεύρου. Ο ερεθισμός αυτός ενεργοποιεί στη συνέχεια μια σειρά γεγονότων η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ημικρανιακό επεισόδιο. Αφαιρώντας τον συγκεκριμένο μυ, το νεύρο στο σημείο ερεθισμού πάνω από τα φρύδια δεν μπορεί να διεγερθεί και για το λόγο αυτό μειώνονται τα συμπτώματα των ημικρανιών.

Η χειρουργική επέμβαση κατά της ημικρανίας ανακαλύφθηκε τυχαία στις ΗΠΑ το 2000. Σε μια κλινική μελέτη στην οποία συμμετείχαν 314 ασθενείς, χειρούργοι αφαίρεσαν τον σφιγκτήρα μυ προκειμένου να μειώσουν τις ρυτίδες έκφρασης. Πριν από την επέμβαση, 39 από τους 314 ασθενείς ανέφεραν ότι έπασχαν από ημικρανίες. Ένα χρόνο μετά την επέμβαση, 31 από αυτούς τους 39 ασθενείς δηλώσαν ότι οι ημικρανίες τους είτε είχαν εξαφανιστεί είτε είχαν μειωθεί αισθητά.

Η ανακάλυψη αυτή ώθησε τους χειρούργους στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Κλήβελαντ (ΗΠΑ) να εξετάσουν πιο προσεκτικά τη σχέση μεταξύ του σφιγκτήρα μυός και της ημικρανίας. Έκτοτε, μια σειρά μελετών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της χειρουργικής θεραπείας για την ημικρανία δημοσιεύτηκαν και έδειξαν πως: α) το 35% των ασθενών ανακουφίστηκαν εντελώς από τα συμπτώματα της ημικρανίας έναν χρόνο μετά το χειρουργείο και β) στο 57% των πασχόντων, η συχνότητα των κρίσεων και η ένταση του πόνου μειώθηκαν πάνω από το μισό μετά την επέμβαση.

Ωστόσο, η χειρουργική επέμβαση δεν είναι κατάλληλη για όλους. Αναπόσπαστο κομμάτι της επιτυχίας της χειρουργικής επέμβασης είναι η διαδικασία ταυτοποίησης των ασθενών, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από διαγνωστικές εξετάσεις. Αν ο ασθενής πληροί όλα τα κριτήρια και ο γιατρός κρίνει πως είναι κατάλληλος για την χειρουργική επέμβαση κατά της ημικρανίας, αυξάνονται οι πιθανότητες η μέθοδος αυτή να έχει θετικά αποτελέσματα για τον ασθενή.

Θεραπεία με βοτουλινική τοξίνη τύπου Α (botox)

Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν ακούν τη λέξη botox (μπότοξ) φαντάζονται συνήθως γεμάτα χείλη, τσιτωμένα μέτωπα και απαλά μάγουλα. Αυτό που δεν ξέρει ο περισσότερος κόσμος, είναι ότι το botox ή αλλιώς βοτουλινική τοξίνη τύπου Α, είναι μια φυσική πρωτεΐνη, η οποία χρησιμοποιείται από τους γιατρούς από το 1950 για να θεραπεύσει μια σειρά νευρολογικών και μυϊκών παθήσεων. Το botox χρησιμοποιείται για τη θεραπεία περίπου 20 παθήσεων μεταξύ των οποίων και της ημικρανίας. Το botox προκαλεί παράλυση μυών για διάστημα λίγων μηνών και όταν εφαρμόζεται στο μέτωπο και στην περιοχή του κεφαλιού μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τα συμπτώματα της ημικρανίας.

Το botox αναπαριστά με επιτυχία το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της χειρουργικής επέμβασης και γι’ αυτό το λόγο καθορίζει το κατά πόσο ο ασθενής μπορεί να προβεί στη χειρουργική επέμβαση ή όχι. Ο γιατρός κάνει ένεση με βοτουλινική τοξίνη τύπου Α σε ένα ή περισσότερα από τα σημεία ερεθισμού στην περιοχή πάνω από τα φρύδια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παράλυση των σφιγκτήρων μυών για μια περίοδο τριών περίπου μηνών. Στο διάστημα αυτό, ο μυς χαλαρώνει και ως εκ τούτου δεν ταράσσει το τρίδυμο νεύρο. Συνεπώς, αποτρέπεται η σειρά γεγονότων, η οποία προκαλεί τις κρίσεις ημικρανίας.

Ωστόσο η ανακούφιση αυτή είναι μόνο προσωρινή και η θεραπεία πρέπει να επαναλαμβάνεται μια φορά κάθε 3 μήνες για να έχει διαρκές αποτέλεσμα. Προς το τέλος της περιόδου των τριών μηνών, ο ασθενής θα αρχίσει να νιώθει και πάλι κάποια συμπτώματα της ημικρανίας και θα παρατηρήσει την επανεμφάνιση των ρυτίδων έκφρασης στην περιοχή πάνω από τα φρύδια.

Σε κάθε περίπτωση, το τεστ βοτουλινικής τοξίνης Α δεν θα πρέπει να γίνεται σε έγκυες γυναίκες, που θηλάζουν ή που υποφέρουν από οξεία ακμή.

Αντιμετώπιση με γιόγκα και άσκηση

Η ημικρανία μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο με τα κατάλληλα μέτρα αυτοβοήθειας, τις απαιτούμενες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Η αντιμετώπισή της περιλαμβάνει διαχείριση του άγχους, ειδικό διαιτολόγιο, τεχνικές χαλάρωσης όπως η γιόγκα, βελονισμό και σπορ όπως το τζόκινγκ και η ποδηλασία.

Τεχνικές χαλάρωσης. Η γιόγκα (yoga) θεωρείται «φάρμακο» εναντίον του στρες, το οποίο είναι ένας ερεθιστικός παράγοντας της ημικρανίας, ενώ καταπραΰνει διάφορα ενοχλήματα και πόνους στο σώμα. Ορισμένες στάσεις της γιόγκα, εξάλλου, καταπραΰνουν την δυσκαμψία στον αυχένα και στους ώμους.

Άσκηση. Η αεροβική άσκηση φαίνεται πως είναι εξίσου αποτελεσματική με τις θεραπείες χαλάρωσης και τα φάρμακα σε ό,τι αφορά την πρόληψη των ημικρανιών. Αυτό έδειξε κλινική δοκιμή που διεξήχθη στη Σουηδία από ειδικούς του Ινστιτούτου Νευροεπιστήμης και Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ. Σύμφωνα με δημοσίευση των ερευνητών η αεροβική άσκηση μπορεί να αποτελεί μια εναλλακτική θεραπεία για την πρόληψη της ημικρανίας στους ασθενείς που δεν ωφελούνται από την καθημερινή λήψη φαρμάκων ή δεν θέλουν να λαμβάνουν φάρμακα. Η αεροβική άσκηση φάνηκε να έχει παρόμοια αποτελέσματα με το φάρμακο τοπιραμάτη που αποτελεί πρώτη επιλογή για την πρόληψη των ημικρανιών και χωρίς μάλιστα να υπάρχουν οι παρενέργειες από τη λήψη τοπιραμάτης που αφορούν μούδιασμα, κόπωση, καταθλιπτική τάση, ίλιγγο και δυσκοιλιότητα.

 

 

 

 

healthyliving.gr