Ο παθολογικός τζόγος βλάπτει και την… υγεία

Τα τυχερά παιχνίδια -ακόμα και τα πιο αθώα – βλάπτουν την υγεία, γιατί μπορούν να δημιουργήσουν μια αληθινή ψυχολογική εξάρτηση, παρόμοια μ’ εκείνη από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.

Τα τελευταία χρόνια έχουν παιχτεί στη χώρα μας τεράστια ποσά στον τζόγο, ανεξάρτητα αν αυτός λέγεται Χρηματιστήριο, Καζίνο, τζόκερ ή Προ-Πο, ΛΟΤΤΟ, λαχεία, στοιχήματα ή διαδυκτιακός τζόγος. Και είναι βέβαιο, ότι ο ενθουσιασμός αυτός των παικτών θα έχει μεγαλώσει ακόμα περισσότερο τις μέρες τούτες των γιορτών, εφόσον και η παράδοση θέλει το στήσιμο μικρών χαρτοπαιχνίων τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς. Όμως τα τυχερά παιχνίδια δεν βλάπτουν μόνον την.. τσέπη, αλλά και την… υγεία, σύμφωνα με τους ειδικούς. Διότι το παιχνίδι δημιουργεί σε ορισμένους παίκτες μια αληθινά εξάρτηση, που τους παρακινεί να επενδύουν ολοένα και μεγαλύτερα ποσά στον τζόγο.

Τυχερά παιχνίδια

Η σημερινή γενιά των νέων και των πολιτών γενικότερα, όπως αναφέρει η κα Μινέρβα-Μελπομένη Μαλλιώρη, Ομότιμη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι εκτεθειμένη σε ένα περιβάλλον όπου τα τυχερά παιχνίδια είναι ευρέως διαδεδομένα, νόμιμα, κοινωνικά αποδεκτά, διαφημιζόμενα και ευνοημένα από την κρατική πολιτική.

Διεθνείς μελέτες δείχνουν πως οι έφηβοι ξεκινούν να παίζουν τυχερά παιχνίδια πριν πειραματιστούν με τον καπνό, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και το σεξ. Οι 16χρονοι Έλληνες μαθητές σκοράρουν πρώτοι, στην Ευρώπη, στη συχνότητα ηλεκτρονικού τζόγου. Σε κάποιους από αυτούς, η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια παίρνει παθολογικές διαστάσεις, ενώ μπορεί να συνυπάρχει με παραπτωματικότητα, κατάθλιψη, αυτοκτονικότητα, χρήση ουσιών. Παρά την απαγόρευση εμπλοκής των ανηλίκων σε τυχερά παιχνίδια, αυτοί βρίσκουν τρόπο πρόσβασης σε αυτά. Το άρρεν φύλο, το χαρτζιλίκι και γονείς που έχουν παρόμοια ενασχόληση, αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Ελέγχου και Εποπτείας Παιγνίων (ΕΕΕΠ), «παίχτηκαν» το 2023 στην Ελλάδα, σε κάθε μορφή τζόγου 36 δις ευρώ. Ο διαδικτυακός τζόγος κέρδισε έδαφος και γιγαντώθηκε την περίοδο της πανδημίας, όταν χιλιάδες Έλληνες, κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, στράφηκαν σε αυτόν. Υπάρχει επίσης παράνομος διαδικτυακός τζόγος όπου, το 2023 παίχτηκαν 1,7 δις ευρώ.

Αν και υπάρχει Εθνικό Κανονιστικό Πλαίσιο, αυτό που μετράει είναι η εφαρμογή του. Γιατί στην πράξη έχουμε ανεξέλεγκτη και αρρύθμιστη αγορά με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να διαφημίζουν τα τυχερά παιχνίδια, χωρίς ποσοτικό έλεγχο ή έλεγχο στα ωράρια της διαφήμισης ώστε να μην τις βλέπουν οι ανήλικοι. Το μήνυμα «παίξε υπεύθυνα» όχι μόνο μεταφέρει την ευθύνη από την επιχείρηση στον πολίτη αλλά παράλληλα υποβαθμίζει την έννοια πρόληψης και προφύλαξης, κατέληξε η κα Μαλλιώρη.

Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (Ε.Ε.Ε.Π.)

Η Ε.Ε.Ε.Π. έχει ένα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο για τον περιορισμό των επιπτώσεων στο νόμιμο δίκτυο κι έχει επιδείξει ένα αξιοπρόσεκτο έργο την τελευταία δεκαετία λειτουργίας της. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Πρόεδρό της Δρ Δημήτριο Ντζανάτο, πρέπει να γίνουν ακόμα περισσότερα στο κοινωνικό πεδίο, που αφορούν τους εθισμούς και την προστασία των ευάλωτων ομάδων, με έμφαση στη νεολαία, όπως άλλωστε επιβάλλουν και οι δυο πρώτοι άξονες του Στρατηγικού Σχεδίου της Ε.Ε.Ε.Π.

Στο πλαίσιο μιας προσπάθειας ολοκληρωμένης αντιμετώπισης, ο κ. Ντζανάτος τόνισε ότι έχει δρομολογηθεί η διαμόρφωση ενός «Παρατηρητηρίου» για τα τυχερά παιχνίδια που διαρκώς θα μετράει, θα αξιολογεί, θα εντοπίζει προβλήματα, και θα εισηγείται λύσεις. Πρωτίστως, όμως, θα ενώνει όλους αυτούς που πρέπει και θέλουν να συμβάλλουν στον περιορισμό του εθισμού από τα τυχερά παίγνια, όπως την Ε.Ε.Ε.Π., τους πάροχους, άλλους κρατικούς φορείς, την επιστημονική κοινότητα, ερευνητικούς φορείς και φορείς που ασχολούνται με τους εθισμούς.

Παγκόσμια αγορά στοιχηματισμού

Πρόκειται για μια αγορά που ενισχύεται με ιδιαίτερα υψηλό σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης, ιδίως στη διαδικτυακή μορφή του παιχνιδιού. Είναι ενδεικτικό ότι διεθνώς, ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης εκτιμάται σε 5,6% για το σύνολο της αγοράς και 11,8% για το διαδικτυακό στοίχημα έως το 2030.

Ειδικά στην Ελλάδα, το 2023 ο μεικτός κύκλος εργασιών της αγοράς του στοιχηματισμού σημείωσε αύξηση 23,35% σε σχέση με το 2022 . Σε αυτήν τη συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά, αναδεικνύεται πλέον επιτακτικά η διάσταση της διαταραχής της στοιχηματικής συμπεριφοράς, ή εξάρτησης από τυχερά παιχνίδια., είπε χαρακτηριστικά η νομική και σύμβουλος πολιτικής υγείας, κα Χριστίνα Γκόλνα, παρουιάζοντας δεδομένα από την παγκόσμια αγορά στοιχηματισμού.

Διαταραχή στοιχηματισμού

Προσδιορίζεται από ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενου στοιχηματισμού, που συνεχίζεται παρά τη δημιουργία πολλαπλών προβλημάτων σε διάφορους τομείς της ζωής ενός ανθρώπου. Πρόσφατη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας (Ιούλιος 2024), κατέδειξε ότι:

-Διεθνώς, το 46·2% των ενηλίκων και το 17·9% των εφήβων είχαν στοιχηματίσει τους τελευταίους 12 μήνες.

–Μεταξύ των ενηλίκων, το 8·7%, ή περίπου 1 στους 10, χαρακτηρίζονται σε κίνδυνο, και το 1·41% με προβληματική ενασχόληση με τον στοιχηματισμό.

–Στην Ελλάδα, πάνω από 1 στους 2 Έλληνες πολίτες (57,3%) δηλώνουν ότι έχουν παίξει κάποιο τυχερό παιχνίδι τους τελευταίους 12 μήνες (ΕΕΕΠ, 2023).

–Μεταξύ όσων παίζουν, μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2019, εκτίμησε επιπολασμό της προβληματικής ενασχόλησης 2,4%, ποσοστό που επιβεβαιώθηκε και από την τελευταία έκθεση πεπραγμένων της ΕΕΕΠ (2023).

Καταρρίπτεται το στερεότυπο ότι παίζουν μόνον ή κυρίως οι άνδρες

Μεταξύ των προσδιοριστικών παραγόντων του κινδύνου διαταραχής εξάρτησης ως κρίσιμος, πλέον, αναδεικνύεται διεθνώς το φύλο. Στο Ην. Βασίλειο, ο αριθμός των γυναικών που αναζητούν φροντίδα για διαταραχές στοιχηματισμού υπερδιπλασιάστηκε μέσα σε 5 έτη, με περίπου 1 εκατομμύριο γυναίκες να τελούν σε κίνδυνο βλάβης από τον στοιχηματισμό. Περισσότερο από το 1/3 αυτών θα δίσταζαν να ζητήσουν βοήθεια λόγω του στίγματος. Μάλιστα, το στίγμα αυτό φαίνεται ότι αυξάνεται όσο αυξάνεται και η βαρύτητα της διαταραχής στοιχηματικής συμπεριφοράς, καθιστώντας δυσχερή την πρόσβαση σε φροντίδα σε εκείνες ακριβώς τις γυναίκες που την έχουν περισσότερη ανάγκη.

Επιπλέον, η αλληλεπίδραση της στοιχηματικής συμπεριφοράς και του χώρου εργασίας συνιστά αναδυόμενη περιοχή μελέτης και επιτήρησης, με τη φύση της εργασίας (π.χ. επαγγελματίες αθλητές, μάνατζερ, επαγγελματίες του χώρου του στοιχηματισμού και εργαζόμενοι σε χειρωνακτικές εργασίες, χωρίς σταθερότητα στο περιβάλλον) και τη μορφή της απασχόλησης (π.χ. βάρδιες), να επηρεάζουν την πιθανότητα ή να εντείνουν την προβληματική ενασχόληση με τον στοιχηματισμό. Τέλος, τόσο ο χώρος (επίγειο ή διαδικτυακό) όσο και ο τύπος του παιχνιδιού (π.χ. καζίνο, ή φρουτάκια) έχουν σχετιστεί με την επικινδυνότητα ανάπτυξης προβληματικής ενασχόλησης με το τυχερό παιχνίδι.

H διαχείριση της διαταραχής στοιχηματισμού

Προϋποθέτει μια ολιστική προσέγγιση δημόσιας υγείας, με ολοκλήρωση των υπηρεσιών γύρω από τον παίκτη. Η ασφάλεια στο παιχνίδι (μια εξέλιξη από την υπευθυνότητα, που εξέταζε την ατομική παικτική συμπεριφορά) αντικατοπτρίζει αυτήν ακριβώς την προσέγγιση δημόσιας υγείας. Τη μετάβαση, δηλαδή, στην αξιολόγηση του συνόλου των ατομικών, οικογενειακών και κοινωνικών συνθηκών για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος, στο οποίο οι παίκτες μπορούν με έγκυρη, επαρκή και διαφανή ενημέρωση να επιλέγουν να ψυχαγωγηθούν χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο άλλες δραστηριότητές τους ή να προκαλούν βλάβη στον εαυτό τους ή σε άλλους.

Παίζετε…, είσαστε όμως και ασθενής;

Βέβαια, όποιος παίζει χαρτιά ή άλλα τυχερά παιχνίδια, δεν πάσχει κιόλας και από τη διαταραχή του παθολογικού τζόγου. Για να ισχύει αυτό θα πρέπει, σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, ο παίχτης να χαρακτηρίζεται από πέντε τουλάχιστον από τα παρακάτω:

Να τον απορροφά ο τζόγος.

Να έχει την ανάγκη να παίζει μεγάλα ποσά, για να φθάνει έτσι στη διέγερση που επιθυμεί.

Να έχει προσπαθήσει άπειρες φορές -δίχως όμως επιτυχία- να περιορίσει ή να σταματήσει να παίζει.

Να είναι ευερέθιστος και ανήσυχος, όσο προσπαθεί να μετριάσει ή να κόψει τη συνήθειά του αυτή.

Να νιώθει ανησυχία, ενοχές ή κατάθλιψη και να προσπαθεί να καλύψει αυτά τα συναισθήματά του με τον τζόγο.

Να χάνει χρηματικά ποσά και να εξακολουθεί να παίζει.

Να λέει ψάμματα στο περιβάλλον του για να βρίσκει την ευκαιρία ν’ απασχολείται με τον τζόγο.

Να παρανομεί (πλαστογραφία, απάτη, κλοπή, κ.ά.) για να εξασφαλίζει χρήματα για τζογάρισμα.

Να έχει χάσει σχέσεις, δουλειά, κ.ά. λόγω του τζόγου.

Να περιμένει από τους άλλους να τον «ξελασπώσουν» από πιθανή οικονομική καταστροφή, εξαιτίας της ενασχόλησής του με τον τζόγο.

Απαραίτητες γνώσεις

-Οι παραπάνω αναλύσεις για τα τυχερά παιχνίδια παρουσιάστηκαν στις εργασίες της 12ης Πανελλήνιας Συνάντησης «AIDS, Ηπατίτιδες, Αναδυόμενα Νοσήματα & Εξαρτήσεις», η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα με μεγάλη επιτυχία τη χρονιά που μας αποχαιρετά. Σε αυτή τη Συνάντηση, μάλιστα, ήταν που αναλύθηκαν για πρώτη φορά και σημαντικά ζητήματα που αφορούν τόσο την κοινωνική όσο και ιατρική διάσταση των εξαρτήσεων που σχετίζονται με τα Τυχερά Παιχνίδια.

Μαρία Ορφανίδου